مهارت های خودیاری و نقش آن در استقلال کودکان

آموزش مهارت های خودیاری باید از چه زمانی شروع شود؟

کودکان طیف اوتیسم به دلیل ضعف در یادگیری پایه، عدم دقت، ضعف در مهارت‌های تقلیدی، مشکلات حسی و حرکتی و… در یادگیری و کسب استقلال در مهارت‌های خودیاری با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند. لذا برای این طیف از کودکان آموزش مهارت‌های خودیاری اهمیت بسیاری دارد.
آموزش مهارت های خودیاری برای این کودکان باید از سنین پایه که سن طلایی کودک برای کسب مهارت‌های گوناگون هست صورت پذیرد. و هرچقدر کودک در طیف شدید این اختلال باشد زمان و تمرین بیشتری نیاز است تا نتیجه مطلوب حاصل گردد.

کارهایی که کودک برای رفع نیازهای شخصی خود بدون کمک دیگران می تواند انجام دهد نمونه ای از مهارت‌ های خودیاری است.

چرا آموزش خودیاری اهمیت دارد؟

آموزش مهارت خودیاری و در اولویت قرارداد آن برای کودکان با شرایط ویژه بخصوص کودکان طیف اوتیسم می‌تواند بسیار مهم و ضروری باشد زیرا شرایط را برای ورود این کودکان به زندگی در محیط‌های اجتماعی فراهم می‌سازد.
برای آموزش مهارت های خودیاری مانند تمامی موارد آموزشی می‌توانیم آموزش را به ساده‌ترین شکل ارائه دهیم تا کودک هم بتواند یاد بگیرد و هم در مراحل پیچیده‌تر آموزش که نیاز به تمرین و تکرار بیشتری دارد با میل و رغبت بیشتری همکاری لازم را داشته باشد.

در آموزش مهارت های خودیاری به کودکان اوتیسم قبل از شروع آموزش باید سطح توانمندی کودک مورد بررسی قرار گیرد . و اینکه ازلحاظ شناختی، حسی، حرکتی، توجه و تمرکز، واکنش به محیط اطراف و تمامی پیش‌زمینه‌های موردنیاز باید سنجیده شود. ضعف در هرکدام از موارد گفته‌شده باید برطرف گردد تا کودک آمادگی لازم برای یادگیری مهارت‌های خودیاری را کسب کند.

ازجمله مهارت‌های خودیاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

شستن دست و صورت، مسواک زدن، دستشویی رفتن، پوشیدن و درآوردن لباس، نظافت شخصی (حمام کردن، اصلاح صورت)، بستن بند کفش و…

به‌عنوان‌مثال: اگر پوشیدن و درآوردن لباس را مثال بزنیم باید به این نکته توجه کنیم : آیا کودک روی لباس مورد آموزش شناخت دارد.آیا مفهوم فعل درآوردن و پوشیدن را یاد گرفته است یا نه.

در صورت عدم وجود این مورد،آموزش باید توأم با شناخت لباس و مفاهیم موردنظر ارائه شود.همچنین هر فعالیتی باید به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم شود تا انجام آن آسان‌تر گردد.

نمونه‌ای از آموزش مهارت های خودیاری: پوشیدن و درآوردن شلوار:

در آموزش پوشیدن و درآوردن لباس، درآوردن لباس از پوشیدن آن راحت‌تر می‌باشد. پس بهتر است آموزش را از درآوردن لباس شروع کنیم.

در ابتدا از شلوارهای کش‌دار که زیپ و دکمه ندارند و درآوردن آن راحت‌تر است استفاده می‌کنیم. وقتی مطمئن شدیم کودک روی شلوار شناخت دارد مفهوم فعل《دربیار》را درک می‌کند آموزش را شروع می‌کنیم.
کودک را روی صندلی نشانده و شلوار او را تا زیر زانو پایین می‌آوریم و می‌گوییم (شلوارت را دربیار) و در صورت نیاز از حمایت فیزیکی یا کلامی استفاده می‌کنیم اگر بازهم این کار برای او دشوار بود یکی از پاهایش را خودمان درمی‌آوریم و می‌خواهیم تا پای دیگرش را خودش دربیاورد و با مشاهده پیشرفت (هرچند جزئی و مختصر) کودک از تقویت‌کننده‌های موردعلاقه کودک استفاده می‌کنیم و در مراحل بعدی که کودک توانست شلواری را که تا زیر زانو پایین بوده را دربیاورد می‌توانیم شلوار را روی زانو یا حتی بالاتر هم نگه‌داریم و مرحله‌به‌مرحله حمایت خود را کمتر می‌کنیم تا کودک به‌طور کامل خودش به‌تنهایی بتواند درآوردن شلوار را یاد بگیرد.

مهارت های خودیاری در کودکان طیف اوتیسم، اهمیت بسیاری دارد. با داشتن این مهارت ها استقلال فرد در زندگی رشد می کند.